आर्किमिडीज माहिती Archimedes Information in Marathi

Archimedes Information in Marathi आर्किमिडीज माहिती शाळेत असताना बहुतेक सर्वांचा नावडता म्हणून प्रसिद्ध असलेला असा हा विषय म्हणजे गणित. त्याचा आणि विद्यार्थ्यांचा कायम छत्तीसचा आकडा. भले भले बाकीच्या विषयात पैकीच्या पैकीच्या मार्क काढतील पण गणित म्हणलं की नाक मुरडणार. ह्यामुळे शाळेत गणिताच्या शिक्षकांच्या कायम छड्या खायला लागायच्या असा हा नको असलेला विषय पण तेवढाच रोजच्या आयुष्यात महत्वाचा सुद्धा. एकदा ज्याला गणित समजलं त्याच्या आयुष्याचं गणित म्हणजेच घडी सुद्धा बरोबर बसली अस म्हणतात. जो विषय नापास होण्यासाठी प्रसिद्ध आहे तोच विषय पैकीच्या पैकी हमखास गुण मिळवण्यासाठी सुद्धा तितकाच महत्वाचा. 

आर्किमिडीज माहिती – Archimedes Information in Marathi

तर हाच गणित विषय ज्यापासून सुरू होतो असे महान गणित तज्ञ आर्किमिडीज ह्यांबद्दल आज माहिती करून घेऊ. ते नुसते गणित तज्ञ नव्हते तर ते भौतिकशास्त्रज्ञ, अभियंता, संशोधक व खगोलशास्त्रज्ञ सुद्धा होते. शाळेत असताना ह्यांच्या प्रमेय किंवा फॉर्म्युला बद्दल आपण ऐकलं असेल आज आपण ह्यांची थोडी जास्त माहिती घेऊ.

• नक्की वाचा: सर आयझॅक न्यूटन माहिती

जन्म व शिक्षण 

आर्किमिडीज ह्यांचा जन्म इ. स. पू. २८७ मध्ये सिसिलीमधील सेरॅक्यूज येथे झाला. जे ग्रीक मध्ये येत. सेरॅक्यूज येथील राजा दुसरा हीरो व त्यांचा मुलगा गेलो यांच्याशी आर्किमिडज यांची दाट मैत्री होती. त्यांचे शिक्षण अलेक्झांड्रिया येथे झाले. तेथे त्यांचा कॉनन नावाच्या एका गणितज्ञाशी परिचय झाला व इथूनच त्यांचा गणित तज्ञ होण्याचा प्रवास सुरू झाला. शिक्षण संपल्यावर आपल्या जन्मगावी येऊन त्यांनी त्यांचा गणिताचा अभ्यास पुढे चालू ठेवला.

अभ्यास व शोध 

भौतिकशास्त्रातील स्थितिकी या उपशाखेत व तरफेच्या यंत्रणेवर, तसेच गणितातील घनफळ, पॅराबोला इत्यादी विषयांवर आर्किमिडीज यांनी मूलभूत संशोधन केले. भूमिती, यामिकी (प्रेरणांची वस्तूंवर होणारी क्रिया व त्यामुळे निर्माण होणारी गती यांचा अभ्यास करणारे शास्त्र) व अभियांत्रिकी या त्रिविध क्षेत्रांत त्यांची महत्त्वाची कामगिरी आहे. आर्किमिडीज यांना वर्तुळ, अन्वस्त आणि सर्पिल या वक्रांच्या क्षेत्रमापनासाठी त्यांनी वापरलेली ‘निःशेष पद्धत’ बऱ्याच बाबतीत अर्वाचीन समाकलनाच्या [अवकलन व समाकलन] विवरणाशी जुळती असल्याचे आढळते.

वर्तुळाचा परीघ व व्यास यांच्या गुणोत्तराचे (π)चे मूल्य ३१०/७१ आणि ३१/७ त्यांच्या दरम्यान असल्याचे त्यांनी सिद्ध केले होते. शंकूचे विविध प्रकारे छेद घेतल्याने बनणाऱ्या आकृतींचे क्षेत्रफळ अगर त्या आकृती अक्षाभोवती फिरवून बनणाऱ्या घनाकृतीच्या पृष्ठभागाचे क्षेत्रफळ अगर त्या आकृतीचे घनफळ तुलनात्मक रीतीने मांडता येते असे आर्किमिडीज यांनी दाखविले होते. अंक मोजण्याच्या ग्रीक पद्धतीत त्यांनी सुधारणा केल्या. एकदा एका सोनाराने बनविलेल्या मुकुटात चांदीची भेसळ असल्याचा संशय राजा हिरो यांस आला होता म्हणून त्यांनी त्याची शहानिशा करण्याचे काम आर्किमिडीज यांच्याकडे सोपविण्यात आले आणि या घटनेतूनच आर्किमिडीज यांना तरफेचा शोध लागला.

“योग्य टेकू मिळाल्यास मी पृथ्वीसुद्धा तरफेचा साहाय्याने उचलून दाखवीन” असे त्यांनी उद्‌गार काढले होते. एकदा आर्किमिडीजना आंघोळ करताना लक्षात घेतले की ते आत शिरताच टबमधील पाण्याची पातळी ही वाढली आणि लक्षात आले की हा परिणाम मुकुटची मात्रा निश्चित करण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो. व्यावहारिक कारणांसाठी पाणी इनकम्प्रिसेबल आहे, म्हणून पाण्यात बुडलेला मुकुट त्याच्या स्वतःच्या खंडापेक्षा जास्त प्रमाणात पाणी विस्थापित करते. विस्थापित झालेल्या पाण्याचे प्रमाण करून किरीटाच्या वस्तुमानाचे विभाजन करून, मुकुटची घनता मिळू शकते. स्वस्त आणि कमी दाट धातू जोडली गेली असल्यास हे घनता सोन्यापेक्षा कमी असेल.

त्यानंतर आर्किमिडीज नग्न रस्त्यावर उतरले आणि त्या शोधामुळे इतके उत्साहित झाले की, “ युरेका !” असा हाक मारत तो वेषभूषा करायला विसरले होते.

ह्या बरोबरच आर्किमिडीज चा स्क्रू, आर्किमिडीज चा पंजा, उष्णता किरण, आधुनिक चाचण्या, तरफ, खगोलीय वाद्ये, तारांगण ही काही प्रसिद्ध शोध कार्य सुद्धा आर्किमिडीज ने संपूर्ण जगाला दिली. गणितात आर्किमिडीज ने काही विशेष शोध लावले होते. थकवण्याची पद्धत, आर्किमेडीयन मालमत्ता, अनंत मालिका, असंख्य शक्ती तसेच भूमिती मधले प्रमेय हे सुद्धा आर्किमिडीज मुळे शक्य झाले. त्यांच्या ह्या महान गणिती तसेच खगोलीय शोध कार्यामुळे आता सध्याचे आपले जीवन खूप सोईस्कर झाले आहे.

नक्की वाचा: भारतीय शास्त्रज्ञ माहिती

लेखन

आर्किमिडीजची कामे ही सर्व डोरिक ग्रीक भाषेत लिहिली गेली. म्हणजेच पुरातन सिराकुसची बोली. आर्किमिडीजचे लिखित कार्य युक्लिड यांच्याप्रमाणेच टिकलेले नाही आणि त्यांचे सात ग्रंथ इतर लेखकांनी केलेल्या संदर्भांद्वारेच अस्तित्त्वात आहेत. आपल्या हयातीत आर्किमिडीज यांनी अलेक्झांड्रियामधील गणितज्ञांशी पत्रव्यवहार करून आपले कार्य प्रसिध्द केले होते.

आर्किमिडीजचे लेखन प्रथम बायझँटाईन ग्रीक आर्किटेक्ट इसिडोर ऑफ मिलेटसने संग्रहित केले होते, तर सहाव्या शतकात इटोसीयस यांनी लिहिलेल्या आर्किमिडीजच्या कार्यावर भाष्य केल्यामुळे त्याच्या कार्याला व्यापक प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचायला मदत झाली. आर्किमिडीज च्या कार्याचे भाषांतर अरबी तसेच लॅटिन मध्ये सुद्धा अनुक्रमे थाबिट इब्न कुर्रा आणि क्रेमोना च्या गेराड आणि मोरबेकेच्या विल्यम यांनी केले. पुढे टॉरेली यांनी १७९२ मध्ये व हायबर्ग यांनी १८८० मध्ये आर्किमिडीज यांच्या सर्व लिखाणाचे संपादन केले.

त्यानंतर १८९७ मध्ये हीथ यांनी वर्क्स ऑफ आर्किमिडीज या ग्रंथात आर्किमिडीज यांचे लेख आधुनिक चिन्हे व खुणा वापरून प्रसिद्ध केले. त्यांची काही कार्ये ही पुढील प्रमाणे. आर्किमिडीजचे कार्य असलेले मुख्य दस्तऐवज म्हणजे आर्किमिडीज पालीम्पसेस्ट. आर्किमिडीज पलिम्पसेस्ट मधील ग्रंथांमध्ये हे समाविष्ट आहे

समतोल समतुल्य वर, सर्पिलवर, मंडळाचे मापन, गोला आणि सिलेंडर वर, फ्लोटिंग बॉडीज वर, यांत्रिकी प्रमेयांची पद्धत, पोट, चौथी शतकातील इ.स.पू. च्या राजकारणी हायपरिड्सची भाषणे, एक भाष्य अॅरिस्टॉटल ‘आहे इत्यादी.

आर्किमिडीजचा सिद्धान्त

आपण मगाशी बघितल्या सारखं “एखादा पदार्थ द्रवरूप किंवा वायुरूप (द्रायू) पदार्थात तरंगत असताना त्यावर खालून वर अशी एक प्रेरणा लागू होते. तिला उत्प्रणोदन असे नाव आहे व तिचे मूल्य पदार्थाने बाजूस सारलेल्या द्रायूच्या वजनाएवढे असते.” हा सिद्धान्त आर्किमिडीजने प्रस्थापित केला. “पदार्थाचे पाण्यात केलेले वजन हे त्याच्या हवेतील वजनापेक्षा त्याने बाजूला सारलेल्या पाण्याच्या वजनाइतके कमी असते” हे त्यांचे तत्त्व ‘आर्किमिडीजचा सिद्धान्त’ या नावाने सुप्रसिद्ध आहे. तसेच पाणी उपसून काढण्याकरिता त्यांनी शोधून काढलेल्या यंत्रात ‘आर्किमिडीज स्क्रू’ असे नाव प्राप्त झाले आहे व ते इजिप्तमध्ये वापरातही होते. गोफणीतून ज्याप्रमाणे दगड फेकता येतात त्याच धर्तीवर मोठेमोठे दगड फेकण्याचे यंत्र आर्किमिडीज यांनी तयार केले होते. हे आर्किमिडीज चे सिद्धान्त म्हणून जगभर प्रसिद्ध आहेत.

मृत्यू

इ. स. पू. २१२ मध्ये रोमन सेनापती मार्सेलस् यांनी समुद्रमार्गे सेरॅक्यूजवर केलेली स्वारी राजा हीरोनी या यंत्राच्या जोरावर परतविली. तथापि खुष्कीच्या मार्गाने येऊन मार्सेल्स यांनी सेरॅक्यूज काबीज केले व त्यांच्या सैन्यातील एका सैनिकाने आर्किमिडीज यांचा शिरच्छेद केला. आर्किमिडीज हा सिराकुसच्या वेढा घेण्याच्या दरम्यान मरण पावला, जिथे त्याला इजा होऊ नये अशा आदेशानंतरही रोमन सैनिकाने त्याला ठार मारले. मरताना आर्किमिडीजने त्याच्या गणिताच्या शोधाचे प्रतिनिधित्व म्हणून ज्यास एक गोल आणि एक सिलिंडर होता अस चिन्ह त्याच्या थडग्यावर ठेवण्याची विनंती केली होती.

मृत्यूच्या आधी आर्किमिडीज 75 वर्षे जगले. मृत्यूच्या वेळी त्यांनी शेवटचा केलेला उपदेश असा होता की माझ्या वर्तुळांना सांभाळा. इतका गणितावर प्रेम असणारे महान संशोधक ज्यांनी आपलं जीवन सुखकर केलं असे हे होते.

वरील सर्व मजकूर पाहून आपणास अंदाज लागला असेल कि आर्किमिडीज कोण होते archimedes flotation information in marathi त्यांनी कशाचा शोध लावला व त्यांचा इतिहास काय आहे. archimedes information in marathi ppt हा लेख आपल्याला आवडल्यास आपल्या मित्र परिवारासोबत फेसबुक ओट्सअप्प सारख्या विविध सोशियल मेडिया वरून माहिती पोहचवा. तसेच archimedes principle information in marathi हा लेख कसा वाटला व अजून काही आर्किमिडीज या शास्त्रज्ञाविषयी राहिले असेल तर आपण comments द्वारे कळवू शकता धन्यवाद.

आम्ही दिलेल्या information about archimedes in marathi माहितीमध्ये काही चुकीचे आढळल्यास आपण तत्काळ आम्हाला comment box आणि email लिहून कळवावे तुम्ही दिलेली माहिती योग्य असल्यास आम्ही त्यामध्ये नक्की बदल करू. अधिक माहितीसाठी भेट द्या :इनमराठी.नेट