Lingaraj Temple Information in Marathi भुवनेश्वर मंदिर मराठी माहिती आजचा ब्लॉग मध्ये आपण भारतातील प्राचीन मंदिरांपैकी एक असलेला लिंगराज मंदीर जे ओडिसा प्रांतातील भुवनेश्वर येथे स्थित आहे या मंदिराची माहिती घेणार आहोत. ह्या ब्लॉग मध्ये मंदिराची माहिती, मंदिराचा इतिहास , मंदिराची वैशिष्ट्ये, मंदिरांमधील मनोरंजक तथ्य या सगळ्या गोष्टींचा सविस्तर आढावा घेणार आहोत.“लिंगराज” म्हणजे लिंगमचा राजा येथे भगवान शिव यांना हा शब्द समर्पित केल गेल आहे. वास्तवात भगवान शिव यांची पूजा कृतीवास या रूपात केली जात होती. परंतु नंतर भगवान शिव यांची पूजा हरिहर या नावाने केली जाईल जाऊ लागली.
भुवनेश्वर लिंगराज मंदिर माहिती – Lingaraj Temple Information in Marathi
| लिंगराज मंदिर | माहिती |
| मंदिराचे नाव | लिंगराज मंदिर |
| लांबी | ५५ मीटर |
| उत्सव | महाशिवरात्री |
| यात्रा | चंदन यात्रा |
| मंदिर कोठे आहे | भारताच्या ओडिशा राज्यातील भुवनेश्वर |
| मंदिर कोणी बांधले | सोमवंशी राजा ययाती केसरी |
| पाहाण्यासारखी ठिकाणे | ब्रम्हेश्वर, भास्केश्ववर समुदायाची मंदिरे |
मंदिराचा इतिहास :
“लिंगराज” म्हणजे लिंगमचा राजा येथे भगवान शिव यांना हा शब्द समर्पित केल गेल आहे. वास्तवात भगवान शिव यांची पूजा कृतीवास या रूपात केली जात होती. परंतु नंतर भगवान शिव यांची पूजा हरिहर या नावाने केली जाईल जाऊ लागली. या मंदिराच वर्तमान स्वरूप अकराव्या शतकाच्या अंतिम दशकात संपूर्ण झालं. खरं तर या मंदिराच बांधकाम सहाव्या शतकामध्ये केलं गेलं होतं. त्याचा उल्लेख संस्कृतीक ग्रंथांमध्ये देखील केला गेला आहे.
- नक्की वाचा: तिरुपती बालाजी मंदिर माहिती
इतिहासकार फर्ग्युसन यांच्याअनुसार या मंदिराच्या बांधकामाचा आरंभ ललाट इंदू केसरी यांनी केली होता. त्यांची इसवी सन ६१५ ते ६५७ पर्यंत या जागेवर राज्य केलं होतं. आजूबाजूच्या परिसरातील मंदिरांचे बांधकाम सोमवंशी राजा ययाति केसरी याने अकराव्या शतकात केलं. हा राजा सोमवंशी असून याने आपली राजधानी जजापूर हि भुवनेश्वर मध्ये स्थलांतर करून घेतली. या स्थानाचं वर्णन ब्रह्मपुराणात एकाम्र क्षेत्र म्हणून केला गेला आहे. तर या जागेचे काही भाग चौदाशे वर्ष जुने आहेत.
मंदिर वास्तुकला:
धार्मिक कथांच्या अनुसार लिखी, वसा या दोन भयंकर राक्षसांचा अपघात देवी पार्वती यांनी केला होता. लढाईनंतर जेव्हा त्यांना तहान लागली होती तेव्हा भगवान शंकर यांनी विहिरीची बांधणी करून सर्व पवित्र नद्यांना योगदानासाठी बोलवलं होतं. याच जागेवर बिंदुसागर सरोवर आहे. त्याच्याजवळच लिंगराज यांचा भव्य मंदिर आहे शेकडो वर्षांपासूनच भुवनेश्वर हे पूर्व उत्तर भारतामधील संप्रदायाचे मुख्य केंद्र ठरत आले आहे. असं म्हणतात मध्ययुगात जवळपास सात हजारांपेक्षा अधिक मंदिर व प्रार्थना स्थळ होते परंतु त्याच्यातील आता फक्त पाचशे शेष उरले आहेत. हे मंदिर भगवान शिव यांना समर्पित केले आहे. परंतु शालिग्राम यांच्या रूपाने भगवान विष्णु यांचादेखील येथील सहवास आहे.
- नक्की वाचा: कमळ मंदिर माहिती
मंदिराची वैषिष्ट :
लींगराज मंदिराची वास्तूशैली अतिशय उत्कृष्ट असून ही भारताच्या काही नावाजलेल्या हिंदू मंदिरांपैकी एक आहे. या मंदिराची एकूण लांबी ५५ मीटर आहे. आणि पूर्ण मंदिरावर उत्कृष्ट नक्षी कोरली आहे. गणेश, कार्तिक आणि गौरी यांचे तीन छोटे मंदिर मुख्य मंदिराला सलंग्न आहेत. गौरीच्या मंदिरांमध्ये देवी पार्वती यांची काळया दगडावर कोरलेली प्रतिमा देखील आहे.
मंदिराचे अंगण १५० मीटर चौरस आकारच असून कलशाची उंची ४० मीटर आहे. हे मंदिराच्या आजुबाजूला गजसिंहाची कोरलेली शिल्पे दिसतात. मंदिराच्या शिखर ची उंची १८० फूट आहे. मुख्य मंदिर पन्नास मीटर इतका रुंद असून व त्याच्यामध्ये लगबग पन्नास इतर मंदिरे देखील आहेत. लिंगराज मंदिर स्थापत्य कलेसाठी प्रसिद्ध आहे. या मंदिराचं बांधकाम खोल शेड आकाराच्या दगडांपासून केलं आहे तरी जवळपास २ लाख ५० हजार चौरस फुटावर उभं असलेलं हे विशाल आणि अद्भुत मंदिर आहे.
- नक्की वाचा: खिद्रापूर खोपेश्वर मंदिर माहिती
या मंदिराच मुख्य द्वार पूर्वेच्या दिशेस आहे. बाकीचे दरवाजे उत्तर आणि दक्षिण दिशेस आहेत. वर्षभर मंदिरात पर्यटक आणि श्रध्दाळू भक्तांची गर्दी चालूच असते. स्थापत्य कलेच्या दृष्टीतून लिंगराज मंदिर व जगन्नाथपुरी मंदिर आणि कोणार्क मंदिर हे जवळपास एकाच स्थापत्य शैलीचे उदाहरण दिसुन येतात. बाहेरून बघताच मंदिराच्या चारी बाजूने फुलांचे गजर घातलेले दिसून येतात.
मंदिराचे चार भागांमध्ये विभाजन झाले आहे. एक म्हणजे मुख्य मंदिर आणि त्याच्याशिवाय यज्ञशाळा, भोगमंडप आणि नाट्यशाळा. भगवान शिव यांना समर्पित असलेलं हे कलिंग वास्तुशैली आणि ओरीसा शैलीचे उत्तम उदाहरण आहे. गर्भगृहा शिवाय भोगमंडपात सिंह आणि देवी-देवता यांच्या कलात्मक प्रतिमा कोरल्या गेल्या आहेत.
मंदिराचे मनोरंजक तथ्य :
लिंगराज मंदिर हे काही कठोर परंपरांचे अनुकरण करतो त्यामुळे हिंदू धर्मिय सोडून इतर कोणत्याही धर्मीय लोकांना मंदिरात प्रवेश करण्याची अनुमती आहे नाही आहे.नाही परंतु मंदिराच्या बाजूला टेकडी सारखा कडप्पा बनवला आहे जिथून दुसरे धर्मीय लोक मंदिराच दर्शन घेऊ शकतात. लिंगराज हे मंदिर भगवान त्रिभुवनेश्वर यांच असुन ते भगवान शिव यांना समर्पित आहे. तरी भुवनेश्वर हे शिव आणि विष्णु या दोघांचा दोघांचा अवतार आहे.
भारतातील हे एकुलते असं मंदिर आहे जिथे भगवान शिवशंकर आणि भगवान विष्णू यांचा एकच रूप एकाच मंदिरात पाहायला मिळतं. हिंदू मान्यतेनुसार लिंगराज मंदिरातून नदी जाते मंदिराचा बिंदू या नदीच्या पाण्यात सागर टँक भरतो. असे म्हणतात की हे पाणी शारीरिक आणि मानसिक आजार बरे करू शकतो.
- नक्की वाचा: गणपतीपुळे मंदिर माहिती
इतकच नव्हे तर लोक बऱ्याचदा हे पाणी अमृत स्वरूपात मिळतात आणि भाविक या सणांच्या वेळी या कुंडात स्नान करतात. या कुंडात स्नान केल्यावर असे म्हटले जाते जे काही पाप असतील ते नष्ट होतात. देवी पार्वती यांना राक्षसांचा वध करून तहान लागली होती म्हणून भगवान शंकर यांनी जी विहीर बांधली होती त्या विहिरीच्या पाण्यात भारतातील प्रत्येक धबधबा व प्रत्येक नदीचा समावेश आहे.
उत्सव, यात्रा:
लिंगराज मंदिर हे शिवमंदिर असून येथे महाशिवरात्रीला शिवभक्तांचा कल्लोळ असतो. शिवरात्री खूप मोठ्या प्रमाणात साजरी केली जाते. लाखो ऊन श्रद्धाळू लोक दरवर्षी भेट देतात. महाशिवरात्रीचा मुख्य उत्सव रात्री पार पडतो. जेव्हा भक्तजन लिंगराज मंदिराच्या शिखरावर पोहचून महादीप प्रज्वलित करतात व आपला व्रत खोलतात. याच्यानंतर चंदन समारोह म्हणजे चंदन यात्रा हा उत्सव देखील खूप मोठ्या धामधुमीत साजरा केला जातो. चंदन समारोह हा उत्सव जवळपास २२ दिवस चालू असतो. या वरुन मंदिराची महिमा किती मोठी आहे याचा अंदाज येतो. दररोज या मंदिरात लिंगराजाच्या दर्शनासाठी सहा हजार भक्त भेट देतात. तर शिवरात्रीच्या वेळेस ही संख्या दोन लाखांहून अधिक असते. दरवर्षी मे महिन्यात इथे रथयात्रा आयोजित केली जाते.
भुवनेश्वरचे लिंगराज मंदिर फोटो:
मंदिर कोठे आहे? कसे जायचे? :
लिंगराज मंदिर सर्वात मोठं व प्राचीन काळापासून सुरू असलेलं मंदिर आहे. हे मंदिर भारताच्या ओडिशा राज्यातील भुवनेश्वर इथे आहे. लिंगराज मंदिराला भेट देण्यासाठी आपण तिन्ही मार्गांचा उपयोग करू शकतो. लिंगराज मंदिर पोचण्यासाठी भुवनेश्वर एअरपोर्ट हे सर्वात जवळचे ठिकाण आहे. एअरपोर्ट पासून मंदिर ३.७ किलोमीटर दूरी वर आहे. हे एअरपोर्ट भारतातील सगळ्या मुख्य शहरांना जोडलेल आहे. त्यासोबतच बस आणि ट्रेन सेवा सुद्धा सुरू आहेत. मंदीराला भेट देण्याची वेळ सकाळी पाच ते संध्याकाळी नऊ वाजेपर्यंत असते.
लिंगराज मंदिर भारतातील ओडीसा प्रांताची राजधानी भुवनेश्वर येथे आहे. हे भुवनेश्वरच मुख्य मंदिर आहे. हे मंदिर हिंदू धर्माचा प्रार्थनास्थळ असून, मंदिर भगवान शंकर यांना समर्पित केलं गेलं आहे. हे मंदिर भगवान शंकर यांच हरिहरा स्वरूप आहे. सोमवंशी राजा ययाती केसरी याने या मंदिराचं बांधकाम अकराव्या शतकात केलं आहे.
पाहाण्यासारखी ठिकाणे :
इथून पूर्वेस ब्रम्हेश्वर, भास्केश्ववर समुदायाची मंदिरे आहेत. तिथेच राजा आणि राणी यांच एक प्रसिद्ध कलात्मक मंदिर देखील आहे जे साधारण सातव्या शतकात बांधलं गेलं होतं. परंतु मुख्य मंदिरातील मूर्ती तोडण्यात आली असून तिथे आता पूजा होत नाही. या जवळच मंदिरातले सिद्धार्थ क्षेत्र आहेत ज्यामध्ये मुक्तेश्वर, केदारेश्वर, सिद्धेश्वर आणि परशुरामेश्वर मंदिर सर्वात प्राचीन मानली जातात. हे मंदिर कलिंग आणि द्रविड स्थापत्यकला यांचे उत्तम नमुने आहेत इथे जागे जागेवर बौद्धकला यांचा प्रभाव दृष्टीस येतो. भुवनेश्वरच्या प्राचीन मंदिरा मध्ये बैतालमंदिर याच एक विशेष स्थान आहे.
चामुंण्डादेवी आणि महेशमर्दिनी देवी दुर्गा यांच्या प्राचीन प्रतिमा असणार्या या मंदिरात तंत्र साधना करून अलौकीक सिद्धी प्राप्त करता येते. त्याच्यासोबतच याबरोबरच सूर्य हे एक उपासना स्थळ आहे तिथेच सूर्यरथ समवेत उषा, अरुण आणि संध्या यांचे पुतळे आहेत. भुवनेश्वर येथे महाशिवरात्रीच्या दिवशी एक विषय सोहळा आयोजित केला जातो जिथे लिंगराज मंदिरात सनातन पद्धतीने २४ तास महादेव शंकर यांची पूजा केली जाते.
वरील सर्व गोष्टी पाहून आपणास अंदाज लागला असेलच कि हा भुवनेश्वरचे लिंगराज मंदिर lingaraj temple information in marathi language हे मंदिर कुठे आहे? ह्याचे वैशिष्ट्य, त्याचे सौंदर्य, याचा इतिहास, मंदिरातील रहस्य, मंदिरात घडणारे उत्सव, जत्रा याची थोडक्यात माहिती दिली आहे. lingaraj temple information in marathi wikipedia हा लेख आपल्याला आवडल्यास आपल्या मित्र परिवारासोबत फेसबुक ओट्सअप्प सारख्या विविध सोशियल मेडिया वरून माहिती पोहचवा. तसेच information about lingaraj temple in marathi हा लेख कसा वाटला व अजून काही भुवनेश्वरचे लिंगराज मंदिर विषयी राहिले असेल तर आपण comments द्वारे कळवू शकता धन्यवाद.
आम्ही दिलेल्या lingaraj temple in marathi माहितीमध्ये काही चुकीचे आढळल्यास आपण तत्काळ आम्हाला comment box आणि email लिहून कळवावे तुम्ही दिलेली माहिती योग्य असल्यास आम्ही त्यामध्ये नक्की बदल करू. अधिक माहितीसाठी भेट द्या :इनमराठी.नेट