कोयना धरण माहिती Koyna Dam Information in Marathi

Koyna Dam Information in Marathi कोयना धरणाविषयी माहिती कोयना धरण हे भारतातील महाराष्ट्रातील सर्वात मोठ्या धरणांपैकी एक आहे. हे कोयना नदीवर बांधलेले एक काँक्रीट धरण आहे जे महाबळेश्वर, सह्याद्री पर्वतरांगेतील एक हिल स्टेशन मध्ये उगम पावलेले आहे. चिपळूण आणि कराड दरम्यान राज्य महामार्गावर पश्चिम घाटात वसलेले हे सातारा जिल्ह्यातील कोयना नगरमध्ये आहे. धरणाचा मुख्य हेतू जलविद्युत आहे शेजारच्या भागात काही सिंचनासह पाणीपुरवठा करणे. आज कोयना जलविद्युत प्रकल्प हा भारतातील सर्वात मोठा पूर्ण झालेला जलविद्युत प्रकल्प आहे.

ज्याची एकूण स्थापित क्षमता १९२० मेगावॅट आहे. धरणाचा स्पिलवे मध्यभागी आहे आणि याला ६ रेडियल गेट आहेत. पावसाळ्यात पूर नियंत्रणात धरण महत्वाची भूमिका बजावते आणि पाणलोट क्षेत्र कोयना नदीला धरण देते आणि शिवसागर तलाव बनवते ज्याची लांबी अंदाजे ५० किमी (३१ मैल) आहे.

भारतीय स्वातंत्र्यानंतर सुरू झालेला हा सर्वात मोठा स्थापत्य अभियांत्रिकी प्रकल्प आहे आणि कोयाना जलविद्युत प्रकल्प महाराष्ट्र राज्य विद्युत मंडळामार्फत चालवला जातो.

कोयना धरण माहिती – Koyna Dam Information in Marathi

धरण माहिती 

राज्यातील सर्वात मोठ्या धरणांपैकी एक कोयना धारण हे इ. स १९६३ मध्ये पूर्ण झाली. या धरणाची क्षमता ९८.७८ टीएमसी इतकी असून जलविद्युत प्रकल्प क्षमता १९२० मेगावॅट इतकी आहे. हे धारण सातारा शहरापासून ९८ कि.मी आणि पाटण  शहरापासून २० कि.मी आहे. हे धरण खूप सुंदर पिकनिक स्पॉट आणि धरणाजवळ नेहरू बागही पाहण्यासारखी आहे.

इतिहास 

हे धरण इ.स १९६४ मध्ये बांधलेले आहे, जेव्हा अशा मोठ्या कामांमध्ये प्रभुत्व मिळवण्यासाठी उपलब्ध तंत्रज्ञान अत्यंत दुर्मिळ होते, तेव्हा कोयना धरण अगदी किंचितही अडचण न घेता ठामपणे उभे राहिले आहे. हे एक काँक्रीट धरण आहे जे इतर तीन धरणांच्या बाजूने तयार केले गेले आहे. इ.स १९६७ च्या कोयनानगर भूकंपासह धरणाने अनेक मोठे भूकंप सहन केले आहेत.

हे धरण त्याच्या परिसरातील सर्व शेतांना पाणी पुरवठा आणि सिंचनाचे स्त्रोत आहे धरणाची देखभाल हजारो भारतीय कुटुंबांच्या उपजीविकेसाठी उपयुक्त आहे.

धरणाचे उद्दिष्ट 

जलविद्युत, जवळच्या प्रदेशात सिंचन सुविधा पुरवणे हा धरणाचा मुख्य उद्देश आहे. आज, कोयना जलविद्युत प्रकल्पाची एकूण स्थापित क्षमता १९२० मेगावॅट आहे आणि हा भारतातील सर्वात मोठा जलविद्युत प्रकल्प आहे. कोयना नदीला वीजनिर्मिती क्षमतेमुळे ‘महाराष्ट्र जीवनरेखा’ म्हणून ओळखले जाते.

कोयना धरणाची क्षमता – capacity 

कोयना जलविद्युत प्रकल्प हा टिहरी धरण प्रकल्पानंतर भारतातील दुसरा सर्वात मोठा जलविद्युत प्रकल्प आहे. हा एक गुंतागुंतीचा प्रकल्प आहे ज्यात चार धरणे आहेत आणि त्यामधील कोयना नदीवरील सर्वात मोठे धरण आहे. प्रकल्पाची एकूण क्षमता १९६० मेगावॅट आहे आणि म्हणून महाराष्ट्र कोयना जलविद्युत प्रकल्प असे नाव आहे आणि या प्रकल्पाची जागा सातारा जिल्ह्यात आहे.

कोयना धरणाजवळ भेट देण्याची ठिकाणे – places to visit near koyna dam 

• नेहरू गार्डन 

जर तुम्ही कोयना धरणावर गेलात तर तुम्ही नेहरू गार्डनला एकदा अवश्य भेट द्या. हे धरणापासून फक्त २ किमी दूर आहे आणि एक परिपूर्ण विश्रामगृह तसेच पिकनिक स्पॉट आहे. बाग खुल्या लॉनने भरलेली आहे आणि उत्तम प्रकारे मॅनिक्युअर आणि देखरेख केलेली आहे.

कोयना धरणासह मिश्रित पश्चिम सह्याद्री घाट नयनरम्य दृश्य प्रदान करतात. नेहरू गार्डनमध्ये अनेक माकडांचे घर आहे जे आता बागेच्या अभ्यागतांना नित्याचे झाले आहेत आणि या बागेसाठी प्रवेश शुल्क ५ रुपये आहे.

• ओझार्डे धबधबा 

या क्षेत्रातील प्रवेश तिकिटाची किंमत प्रति व्यक्ती ३० रुपये आहे आणि १ ते २ किमी लांब ट्रेक आहे. या क्षेत्रातील सरीसृप आणि सापांविषयी सावधगिरी बाळगणे आणि पूर्णपणे जागरूक असणे आवश्यक आहे

• कोयना वन्यजीव अभयारण्य 

कोयना वन्यजीव अभयारण्य कोयना धरणापासून केवळ ४ तासांच्या अंतरावर आहे आणि नैसर्गिक जागतिक वारसा स्थळ आहे. हे एक निसर्गरम्य अभयारण्य आहे जे घनदाट जंगलांनी सजलेले आहे, कोयना धरण आणि पश्चिम सह्याद्री घाटांनी बनवलेले शिवसागर जलाशय. मालवा राजा राजा भोजाने बांधलेला जीर्ण वासोटा किल्ला जंगलाच्या आत आहे. भारतीय बंगाल वाघ, भारतीय बिबट्या, भारतीय बायसन, आळशी अस्वल इत्यादी विदेशी प्राण्यांनी हे अभयारण्य आपले घर बनवले आहे.

कोयना धरण कोणी बांधले 

कोयना धरण महाराष्ट्र सरकारने बांधले आहे. गंगा, गोदावरी आणि ब्रह्मपुत्रा नंतर ही नदी भारतातील चौथ्या क्रमांकाची सर्वात मोठी नदी आहे ज्यात पाण्याची आवक आणि नदीपात्र क्षेत्र आहे. तेलंगणा राज्यात प्रवेश करण्यापूर्वी ते कर्नाटक राज्यातून वाहते.

कोयना जलविज्ञान प्रकल्प

कोयना नदीवर बांधले गेलेले कोयना धरण हे पाण्यासाठी एक मात्र स्रोत आहे जे महाराष्ट्र राज्यामध्ये आहे . हे १०३.०२ मीटर उंच वर एक काँक्रीट धरण आहे आणि या धरणाचा पाया पातळी ८५ मीटर उंच नदीच्या वर आहे आणि त्याची एकूण लांबी ८०७.२२ मीटर आहे. धरणाची स्थापना बेसाल्ट खडकावर करण्यात आली आहे, हा भारतातील प्रमुख जलविद्युत प्रकल्पांपैकी एक आहे.

हे धारण १९६० मेगावॅट वीज निर्माण करते आणि २९८०.३४ एमसीएम पाणी घेते. कोयना धरणाचे काम इ.स १९५१ मध्ये सुरू झाले आणि जलाशय भरला आणि या ठिकाणी पहिली टर्बाईन इ.स १९६२ मध्ये काम करू लागली.

कोयना धरणाविषयी मनोरंजक तथ्ये – interesting facts about koyna dam 

• कोयना ही कृष्णा नदीची उपनदी आहे.
• कोयना धरणाला एकूण ६ स्पिलवे गेट्स आहेत.
• कोयना नदीचा उगम महाबळेश्वरमध्ये होतो आणि कराड, सातारा नावाच्या ठिकाणी कृष्णाला भेटतो.
• कोयना नदी उत्तर-दक्षिण दिशेने वाहते तर इतर बहुतेक नद्या पूर्व-पश्चिम दिशेने वाहतात.
• कोयना आणि कृष्णा नद्यांच्या संगमाला प्रीती संगम म्हणतात, म्हणजे ‘प्रेमाचा संगम’.
• कोयना धरणाचे बांधकाम १९५६ मध्ये सुरु झाले होते.
• या नदीला ‘महाराष्ट्राची जीवनरेखा’ असेही म्हटले जाते.
• या धरणाची उंची १०३ मीटर आहे आणि लांबी ८०७ मीटर इतकी आहे.

कोयना धरणापर्यंत कसे जायचे ?

कोयना धरणाचे सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन सातारा रेल्वे स्टेशन आहे आणि ते अंदाजे ९० किमी अंतरावर आहे. रेल्वे स्टेशनपासून कोयना धरणापर्यंत जाण्यासाठी सुमारे १ तास ४५ मिनिटे लागतात. नसरपूर बस स्टॉपवर बसेस चालतात जे १६२ किमी दूर आहे आणि अंदाजे ३ तासाचा प्रवास आहे.

आम्ही दिलेल्या माहितीमध्ये koyna dam information in marathi language काही चुकीचे आढळल्यास आपण तत्काळ आम्हाला comment box आणि email लिहून कळवावे तुम्ही दिलेली माहिती योग्य असल्यास आम्ही त्यामध्ये नक्की बदल करू.

मित्रानो तुमच्याकडे जर information of koyna dam in marathi म्हणजेच “कोयना धरण माहिती” या पर्यटण स्थळाबद्दल अधिक माहिती असेल तर आम्हाला कंमेंट बॉक्स मध्ये कळवा टी योग्य असल्यास आम्ही ते या koyna dam full information in marathi या article मध्ये upadate करू. मित्रांनो हि information about koyna dam in marathi माहिती जर तुम्हाला आवडली असेल तर तुमच्या मित्र मंडळींमध्ये Share करायला विसरू नका धन्यवाद  अधिक माहितीसाठी भेट द्या :इनमराठी.नेट